EKOSISTEMAK

E K O S I S T E M A K __________________________ 

ATLANTIAR OZEANOA

Historia:

Bikingoek ezagutzen bazuten ere,XVI. mendearen hasiera arte,Ozeano Atlantikoa ez zen behar bezala esploratzen hasi. Kolonen aurkikunearen ondoren (1.492), Ameriketara joatean ekin zioten espainiarrek eta portugaldarrak.

Ingurune fisikoa:

Kokapena:

Ozeano atlantikoa Amerika, Europa eta Afrika bereizten ditu. Ekuatoreak erdibitzen du, bi zati hauek eratzeko: Ipar Atlantikoa eta Hego Atlantikoa.

Klima:

Atlantiar ozeanoko klima, eta bere inguruko lurraldeetakoa haize, ur korrente eta azaleko uren tenperaren eraginpean dago. Ozeanoek beroa gordetzeko duten gaitasunaren esker, itsasko klimak nahiko moderatuak edo neurrikoak dira eta urtaro arteko aldaketak ez dira muturrekoak izaten.Hala ere,latitudearen arabera beroagoa edo hotzagoa izan daiteke.

Atlantiar ozeanoko aberastasuna:

Argia,300 bat metroan bera sartzen da urazpian, ur-landare askori bizia emanez.

Itsasoa, izugarrizko urgazitegi bat da 3,5 kilo gatz dauzka 100 litroko.

Elika katea:

Marrazoak ,baleak jaten ditu.

Baleak, fokak jaten ditu.

Fokak , arrainak jaten dituzte.

Eta arrainak algak jaten dituzte.

LANDAREAK:

Algak:

Alga fotosintesia egiteko gai dira eta urtetan edo ingurune nahiko hezeetan bizi dira.

Igibellarak:

Nenufar edo igibellarral deitzen zaien landare bat da, ur gainean hedatzen diren hosto handi biribilak dituena, lurralde bero eta epeletan hazten dena.

ANIMALIAK:

Itsas-Zaldia:

Itsas-zaldia , Syngnathidae familiakoa da. 20 zentimetrorainokoak dira. Atlantikoan eta Mediterraneoan bizi dira, itsasertzetik hurbil.

Koralak:

Koralak animali txikiak dira.

Itsasoan disolbatutako kaltzioa bere ehunetan finkatzeko abilidadea du.

Korala eta bere kaltziozko egitura, zuriak dira. Alga hauek, zooxantela izena hartzen dute. Arrazoi honegatik, koralak oso ur gardenak behar ditu garatzeko.

FAUNA:

-Marrazo txuria

-Lehoi arraina

-Krilla.

-Itsas otsoak.

-Dudongo.

-Bakailaoa.

_____________________________________
SAHARAKO BASAMORTUA 

 KOKAPENA:

Munduko basamorturik handiena da, 9.065.000 km² luze-zabal. Afrikako iparraldean kokatuta dago eta bi eskualdetan banatzen du kontinentea: basamortutik iparraldera eta hegoaldera.

Ekialdean Itsaso Gorria du, iparraldean Atlas Mendiak eta Mediterraneo itsasoa ditu eta mendebaldean Ozeano Atlantikoa. Geologoen arabera 2,5 miloi urte baino gehiago ditu. Honako herrialdetan kokaturik dago: Aljeria, Tunisia, Maroko, Arabiar Errepublika Demokratiko Sahara, Mauritania, Niger, Libia, Egipto eta Txad; nahiz eta jakina den, bere mugak aldakorrak dira, basamortua zabaldu eta estutu egiten delako ziklo erregularretan.

INGURUNEA:

Basamortuen berezitasun nagusia lurralde horietako lehortasuna da. Basamortuak tropikoen inguruetan daude nagusiki, baina baita euri gutxi egiten duen lurralde epeletako hainbat aldetan ere: kontinente barneko lurraldeetan, mendikate handien atzealdean, itsaslaster hotzek ukitutako kostaldeetan…

Bai urtean zehar, bai egunaren eta gauaren artean, tenperatura-bitartea oso handia da basamortuetan. Prezipitazio kopurua, esan bezala, oso txikia dute, 250 mm/urteko baino gutxiago, eta zenbait lekutan, 5 mm/urteko baino gutxiago.

KLIMA:

Saharako eremu zabal askotan ez du euririk egiten urteetan. Tenperaturek aldaketa handiak dituzte urtean zehar, eta baita egunean zehar ere. Basamortuaren iparraldean eta mendialdeetan izotza egiten du neguan. Tenperatura gorenak uztailean eta abuztuan izaten dira iparraldean (70°C harean), eta maiatzean eta ekainean hegoaldean.

Ozeano Atlantikoaren eragina nabarmena den zerrenda oso estua da. Mediterraneo itsasoaren ertzeko Libia eta Egiptoko kostaldeetan tenperatura leunagoak izaten dira, eta estepako landareak hazten dira. Basamortuaren erdialdean ez du euririk egiten eta ez dago landarerik.Haizeak etengabe jotzen du basamortuetan; batzuetan oso bortizki. Haizearen eraginez haitzen aurka jotzen duten hondar-ale txikiek higatzeko gaitasun handia dute. Prozesu eoliko hori faktore garrantzitsua da basamortuetako paisaiaren eraketan.

ELIKA-KATEA:

3.mailako kontsumitzaileak

(superharrapakariak)

(haragijaleak)

Geopardoak

krokodiloak

2.mailako kontsumitzaileak

(haragijaleak)

azeriak

txakurrak

1.mailako kontsumitzaileak

(belarjaleak)

gameluak

dromedarioak

gazelak

antilopeak

errinozerontea

EKOIZLEAK

kaktusak

palmerak 
belarra

FLORA:

Aurreikuspenen arabera, Sahara Erdialdean bostehun landare espezie daude, zifra oso baxua bere hedadura kontuan hartuta. Dira, besteak beste, akaziak, palmondoak, succulents, arantza sasiak eta belarrak ezberdinak bezala. Landareak baldintza lehorretan egokituta daude, ura galtzea saihesteko. Haizea gero eta handiagoa da eta haizeteak direla eta, euren sustraiak lodiak eta luzeak dira, ura gordetzeko eta tente mantentzeko. Urak horizontalki bidaiatzen du hosto txiki eta lodietan, horrela, ur transpirazioan ura galtzea eragozten duten orratzak prestatzen dira inguruan. Hostoa erabat lehor bihur daiteke, baina geroago ura beregabatuko du berriro ere.

FAUNA:

Gameluak eta ahuntzak gehienetan Saharako etxeetan aurki daitezke. Beraien ezaugarriak, batez ere, bere erresistentzia eta abiadura dira. Dromedarioa nomaden animalia gogokoena da.

Bi espezie azeri bizi dira, “Fenec zurbil” azeria eta “Rüppell” azeria.

Addaxa antilope zuri handi bat da. Urte bat inguru eman ahal izango du basamortuan ura edan gabe. Dorcas Ipar Afrikako gazela bat da. Gazela honek denboraldi luzeak eman ahal ditzake hidratazio gabe. Beste gazelen artean, gazela zuriak eta gazela damak daude.

Eskorpioi horiak 10 cmko luzeera neur dezake. Haien pozoia oso arriskutsua da. Hala ere, eskorpioi honek gutxitan hil dezake pertsona heldu bat.

BITXIKERIAK:

In Salah Aljeriako hiritik ez oso urrun, Saharako basamortuan, gas naturala ustiatzeko laborategi bat dago.

1979ko otsailaren 18an elurra egin zuen, Aljeriako hegoaldean, gauez.

Aurten uholdeak egon dira Saharako basamortuan.

Hau oso arraroa da Saharan 10 urtean behin egiten duelako euria.

Etxeak bustinez eginda daudenez, etxe asko desegin egin dira, pertsona askori etxerik gabe utzirik.

EGILEAK:BESMALA, XABIER, LUCIA, BEÑAT eta LUKEN

 

___________________________________________________________________________________________

EL POLO NORTE
El Polo Norte está situado al norte de la Tierra, en el Océano Ártico.

Al Polo Norte, también, se le puede llamar Ártico.

Ártico: palabra de la raíz griega “artus” que significa oso, por lo tanto se le denomina tierra de osos.

CLIMA

La región tiene un clima muy frío, en invierno se pueden alcanzar los -70 grados y en verano 5 grados .

Posee una vegetación de tundra,en la que en verano pastan rebaños de renos y caribúes.

EL MAR

El mar tiene una capa de hielo de 2m a 3m de profundidad.

ANIMALES

• MORSA: se alimenta de moluscos, sobre todo almejas, camarones, cangrejos gusanos y corales.

• FOCA ANILLADA: se alimenta de bacalao polar Y crustáceos pelágicos.

• BALLENA ÁRTICA: es la segunda ballena mas grande del mundo, come eufásidos, copépodos, mísidos, anfípodos, gamáridos y organismos bentónicos.

• OSO POLAR :comen crías de focas y renos, también de otros animales árticos. No toman agua porque es salada y ácida.

• ZORRO POLAR: se alimenta de pequeños mamíferos y aves aunque su presa favorita es el lemming.

• LEMMING: se alimenta de hierba raíces y frutos.

• SALMÓN:Se alimenta de crustáceos planctónicos moluscos, insectos y otros peces.

FLORA

La tundra tiene un suelo helado falta vegetación arbórea, los suelos están cubiertos de musgos y líquenes. La temperatura va desde los

-24 ºC a los -60 ºC.

CADENA ALIMENTICIA

INFLUENCIA DEL SER HUMANO

Los seres humanos al no cuidar el medio ambiente producimos el calentamiento global, lo que hace que el hielo se derrita y suba el nivel del mar.

A los animales cada vez le queda menos espacio sólido, lo que puede llevar a que algunas especies de animales y plantas desaparezcan, cambiando así el ecosistema.

 

____________________________________________________________________________
BASO EPELAK

INGURUNE FISIKOA:

Baso batzuk handiak dira eta beste batzuk txikiak. Zuhaitz mota

asko daude, batzuk altuagoak,best e batzuk baxuagoak..., denetatarik.

Baso epelak tipikoak dira Europako iparraldeko eta erdialdeko eremu zabal batean, Errusiako mendebaldean, Asiako ekialdean (Txinan eta Japonian, bereziki), eta Ipar Amerikan. Hego hemisferioari dagokionez, Hego Amerikan, Zeelanda Berrian eta Australian baizik ez ditugu aurkituko, eta bakan, gainera. Halaber, baso epel gutxi batzuk aurki daitezke alderdi beroetako eskualde menditsuen behealdean.

Bi baso mota daude:

Hosto erokorretako basoa eta hosto iraunkorren basoa.

Hosto erokorretako basoek, klima moderatua du:negu hotzak, udak epelak eta prezipitazioak ugari eta erregularrak.

Hosto iraunkorren basoa, urte osoan hostoak berde irauten eta geltzen ez dituzten zuhaitz etazuhaixkaa dira.Bakarrik welwitschiare hostoak egiazki iraunkorrak dira.Beste landareen hostoek gehienez ere 30 urte (pinus longaevan)bizi dira eta landare tropikaletan hilabete batzuk bizi dira.

LANDAREAK:

Basoan landareria aberatsa da. H osto erorkorretako landare espezieak (pagadi eta harizti) eta beste batzuk:astigar,gurbe...

zuhaitzen azpian dauden landareei argi gutxi iritsi, baina udazkenean eroritako hostoetatik materia organikoa sortu eta oianpea eta belar-geruza garatu.

ANIMALIAK:

Fauna aberatsa eta askotarikoa da: besteak beste, hegaztiak, karraskariak, oreina, basurdea eta hartza bizi dira ipar hemisferioan; hegoaldean, berriz, espezie txikiagoak bizi dira zoko ekologikoetan. Belarjaleek belarra, fruituak eta baiak jaten dituzte, eta harraparien elikagai bihurtzen dira.

Basoko izaki bizidun bakoitza basoko eremu jakin batean bizi da, hala nola, lurzoruan, belar artean, zuhaixken artean edo zuhaitzen adarretan.Urtaroen arabera, fauna asko aldatzen da. Hegazti eta saguzar askok hegoaldera migratzen dute negu aldean. Gainerako saguzaharrek eta beste ugaztun batzuek, berriz, hibernatu egiten dute, elikagai gutxi eta eguraldi gogorra izaten baita. Elikagaiak gordetzea erraza da, hotza egiten baitu. Hala, bele txiki eta katagorri batzuek haritz eta pago fruituak biltzen dituzte batez ere, halako zuhaitzek ez baitute urtero-urtero fruitu ematen. Txitxarrek harrigarriki sinkronizatzen dituzte larrialdi zikloak, eta harrapariei aurre egitea lortzen dute

ELIKA-KATEA:

Aukeratu dugun argazkian, mikroorganismoak, landarreak, xagua eta azeria azaltzen dira.

Landareak mikroorganismoetaz elikatzen dira, xaguak landareetaz eta azeria xaguaz.Azeria hiltzen denean deskonpozatzaileek jaten du eta berriro gertatzen da elika-katea.

URTARO DESBERDINETAKO ALDAKETAK:

Neguak hotzak dira eta udak berriz epelak, prezipitazioak ugari eta erregularrak ditu.Klima moderatua du.

Ez dago aldaketa handirik, baina nabarienak udazkenean eta udaberrian izango dira, udazkenean hostoak erortzen direlako eta udaberrian dena lorez eta fruituz beteta dagoelako.

_________________________________________________________________________________

EKOSISTEMA: ZARAUZKO PADURA

INGURUNE FISIKOA:

Zarauzko padura ez da oso handia.

Bertan dagoen ura geza ala gezia izan daiteke.

Mundu mailako ezeguneen eguna ospatu berri den hontan Martrxel Aizpuruak hitz jokoa erabiliz Zarauzko hezegunea gogoan. Egun hauetan marea biziak izan dira eta mareak gara egitean Iñurritza inguruak era bat ureztatuak egon dira.

Ondoen gordetako dunak. Iñurritza edo Abendaño erreka Zarauzko hondartzako ekialdeko muturrean itsasoratzen da, hareatza eta dunen artean. Horrelako habitatak euskal kostaldetik desagertuz joan dira azken urte hontan eta, Iñurritzan bere gordeleku bakanetako bat dauka. Hareatzetan eta hondarretan bizi diren landareen artean, dunak dira bereziki nabarmentzekoak,batez ere golf zelaian inguruan babesten direnak. Duna mugikor, zuri eta grisen artean hamabi hektareako lur azala betetzen dute Iñurritzako bokalearen inguruan. Parerik gabeko eremua, beste inon aukituko ez dugun landaredia bereziaren hazilekua.

Iñurritza biotopo babestua ekialdean dagoen eremua da. Zarauzko hondartzaren zonalde bat, Iñurritza ibaia eta Talaimendi mendia osatzen dute, 1997ko otsailaren 25etik, biotopo babestuaren izendapena du.

LANDAREAK:

Paduraren landareria oso berezia da, eta aberaztasun handikoa da. Egunean bi marearen, bisita onartu eta lokatzetan gelditutako kresalari aurre egiteko gai diren landareak bakarrik bizi dira. Ur gezatara egokitu behar dira. Paduretako landarediak lehen mailako rola jokatzen du.Inurritzako biotopo babestuak pairatzen duen eragin handienetako bat Zarauzko golf-kluba da, zeren hondarretako landaretza bere kabuz haztea galarazten baitu.

Hezeguneetan hazi den landarediak aldiz beste hegazti mota batzuen mesedetan jokatu du. Lezka txori, Anatida, Ardeido, Turdido, txori intsektujale eta abarren mesedetan, alegia.

URTE SASOIKO ALDAKETAK:

Iñurritza moduko hezeguneetan ohiko hegaztiak dira limikoloak, batez ere migrazio garaietan (udazken eta udaberrian) Europa iparraldetik iberiar penintsula edo Afrikarantz abiatzen den limikolo-andanak Iñurritza bezalako hezeguneak erabiltzen baititu elikatzeko eta atsedena hartzeko.Baina aurtengo udazkeneko migrazio garaian bete betean gauden honetan, lehen ez bezala aurten limikolo gutxi ari da pausatzen Iñurritza biotopoan. Hezegunea berreskuratzeko lanak egin ziren urtean oso landare gutxi geratu zen ur gezako putzuan zein Iñurritza ibaiaren ingurunean. Orain aldiz landaredia asko ugaritu da eta limikoloak beste hegazti asko ez bezela sakontasun txikiko uretan edo urertzetan bizi dira. Substratu biguneko ornogabeez elikatzen diren hegazti txiki eta ertainak izanik, landaredia ugaritzean gune horiek asko gutxitzen zaizkie eta gainera begiz ingurua zelatatzea oztopatzen die, beraz hori izan liteke limikoloak orain asko gutxitu izanaren arrazoietako bat.

FAUNA:

Duna-eremua hegazti migratzaile askok erabiltzen dute atseden hartzeko. Limoetako hegaztiek, esaterako, hondartza eta hareatza erabiltzen dituzte. Mollariko muturrean, berriz, ubarroiak eta kaioak pausatzen dira eta lezkadiak dituzten padurak, aldiz, zingiretako txorientzat dira habitat egokiak. Azken horiek nabarmen murriztu dira azken hamarkadetan. Arrainak, matxinsaltoak, igelak eta suge txiki batzuk ere badira.

EKOSISTEMAREN EGOERA:

Ekosistema honen egoera ez da oso txarra, baina egia esan jendeak ez du behar den bezain ondo zaintzen, honekin esan nahi dugu jendeak zaborra botatzen duela, itsasoko zabor guztia ere Inurritzako padurara iristen da, eta zabor hori ez da gutxi.

ELIKA-KATEA:

Arranoak, 3.mailako kontsumitzaileak, sugeak jaten dituzte. Sugeak, 2.mailako kontsumitzaileak, igelak jaten dituzte. Igelak, 2.mailako kontsumitzaileak, Matxin-saltoak jaten dituzte. Matxin-saltoak, 1.mailako kontsumitzaileak, ekoizleak jaten dituzte.

__________________________________________________________________________________

AMAZONIAKO OHIANA

KLIMA

Hileko batez besteko tenperatura 26 °C-koa da. Euriteak  urte osoan oso ugariak izaten dira, eta zenbait alderditan urteko 2.500 mm baino gehiago botatzen du. Eurite hauen erdia baino gehiago bertako arroetatik lurrindutakoa da, eta gainerakoa Ozeano Atlantikotik datozen haize alisioek  ekarria da.

LANDAREDIA ETA FLORA

Klima bero eta hezearen ondorioz,oihan joria duen lurraldea da. 60 mila zuhaitz mota baino gehiago ditu, ehun metroko garaiera ere izan dezaketenak. Mota batzuk hosto erorkorrekoak diren arren, oihana beti berde egoten da. Bertakoek hiru oihan mota bereizten dituzte: guauzú, beti lehor dena; varcea urtaroaren arabera urak hartzen duena; eta igapo, beti urez estalita dagoena.

FAUNA

Faunari dagokionez espezie asko daude Amazoniako oihanean, intsetuak txikienetik jaurgarra edota puma bezalako ugaztun handietaraino. Dordokak, sugeak eta kaimanak bezalako narrastiak ere badaude, eta era desberdinetako lumajea guztietako txoriak ere. Landare eta arraineen espezien ugaritasuna hain handia da, ezinezkoa dela denak kontatzea. Baina 3.666 bat arrain espezie daudela esaten dute.

ELIKA-KATEA

1. Kate bakoitza landare batekin, ekoizle batekin hasten da. Hauek norbere produktuak sortzen ditu gai organikoak inorganikoetatik sintetizatzen,fotosintesia izeneko prozesuaren bidez. Sintetizazio honen lehengaia edo energia ekoizlea eguzkiaren argia da.

2. Katearen beste osagai edo kideei kontsumitzaileak deitzen zaie. Izan ere, ekoizletik elikatzen direnak lehen mailako kontsumitzaileak dira, eta aldi berean, lehen mailakoetatik elikatzen direnak bigarren mailako kontsumitzaileak deritze eta horrela elkarren segidan. Beraz, lehen mailako kontsumitzaileak belarjaleak dira eta bigarren eta hirugarren mailakoak haragijaleak.

3. Beste azken maila bat ere badago, deskonposatzaileena  Azken hauek, organismo hilen gain eragiten dute, materia organikoa degradatuz eta hau berriro matera inorganikoa eratuz. Materia inorganiko hau (nitratoak, nitritoak, ura, etb.) lurrera eta (karbono dioxidoa) atmosferara bueltatuz.